FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

İstanbul başda olmaqla geniş bir coğrafiyada bir çox nadir əsərlər yaşadan Ayasofyaya bitişik olan Osmanlı imperiyasının 6 minarəli ilk məscidi olan Sultanəhməd məscidi 407 il əvvəl ibadət üçün açılıb.

Türk-İslam sivilizasiyasının ən nəfis əsərlərindən biri olan və sözün əsl mənasında şəhərdə iz qoymuş Sultanəhməd məscidini Osmanlının 16-cı sultanı Sultan I Əhməd Memar Sinanın tələbəsi Sedefkar Mehmed Ağaya tikdirmişdir.

Īstanbulun 7 təpəsinin ikincisində 1609-cu ildə inşasına başlanan məscidin bünövrəsini ilk qazan Sultan I Əhməd olmuşdur.

Tikintisi 7 il 5 ay 6 gündə tamamlanan və tikintisinə 1 milyon 510 min qızıl pul xərclənən məscid 1617-ci il iyunun 9-da dövlətin yüksək səviyyəli şəxslərinin iştirak etdiyi mərasimlə ibadət üçün açılıb.

Sultanəhməd məscidi ibadət yeri olmaqla yanaşı, həm də dövrünün ən böyük ictimai komplekslərindən biri olub.

Mədrəsələr, sultan köşkü, arasta, dükanlar, hamam, çeşmələr, türbə, xəstəxana, ibtidai məktəb… Bu tikililərin bəziləri günümüzə qədər gəlib çatmamışdır.Osmanlı məscidi ilə Bizans kilsə memarlığının 200 illik sintezinin kulminasiya nöqtəsini təşkil edən məscid klassik dövrün son böyük məscidi adlandırılıb.

Daxili dekorasiyasında 21 min 43 kirəmitdən istifadə olunub.

Ümumilikdə 260 pəncərə ilə işıqlandırılan məscidin 43 metr hündürlüyündə mərkəzi günbəzinin diametri 23,5 metrdir.Plan sxeminə görə Memar Sinanın Şəhzadə məscidinə bənzəyən məsciddə dörd tərəfdən dörd yarımqübbə mərkəzi günbəzi dəstəkləyir.

Dördbucaqlı planlı demək olar ki, kvadrat formada olan əsər həm də mərmər, sədəf və ağac sənətkarlığı ilə qiymətləndirilir.

Sultanəhməd məscidinin ən möhtəşəm parçaları onun daxili bəzəyində istifadə olunan kaşılardır.

Məsciddə 16-cı əsrin sonu və 17-ci əsrin əvvəllərində İznik və Kütahya emalatxanalarında istehsal edilmiş cəmi 21 min 43 kirəmit var.

Kvadrat hissələrdə ağ üzərində, düzbucaqlı haşiyə kaşılarında isə tünd göy rəngdə işlənmiş müxtəlif motivlərə, mavi rəngin üstünlük təşkil etdiyi karandaş işinə və vitrajların verdiyi parlaqlığa görə məscid avropalılar tərəfindən “Göy məscid” adlandırılıb.

Kaşıları ilə məşhur olan məscidin kitabələrində dövrün xəttatlıq ustalarından olan Diyarbakırlı Seyyid Kasım Gübarinin imzası var.

Məscidin mərmər döşənmiş daxili həyəti 26 sütun üzərində 30 günbəzlə örtülmüş eyvanla əhatə olunub, həyətin ortasında isə altı sütunlu fəvvarə var.

Sultanəhməd məscidi həm də dövrünün altı minarəli inşa edilən ilk məscidi olma xüsusiyyətinə malikdir. Bu minarələrdən dördünün hər biri üç, ikisinin isə iki eyvanı var. Minarələrdəki eyvanların ümumi sayı 16-dır ki, bu da Sultan I Əhmədin Osmanlı İmperiyasının 16-cı sultanı olduğunu göstərir.

1985-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilən Sultanəhməd Məscidində təxminən 12 min nəfər eyni anda namaz qıla bilir.

İstanbula gələn yerli və xarici turistlərin ən çox bəyəndiyi yerlərdən biri olan məscidi yay aylarında gündə orta hesabla 20 min, qış aylarında isə 10 min adam ziyarət edir.
Bu günə qədər 6 dəfə bərpa olunan məsciddə 2018-ci ildə Vəqflər Baş İdarəsi tərəfindən həyata keçirilən “Göy Məscidin Qorunması və Bərpası İşləri” layihəsi çərçivəsində tarixinin ən əhatəli bərpası həyata keçirilib.Təxminən 5 illik işdən sonra məscid 21 aprel 2023-cü ildə Ramazan bayramının ilk günü cümə namazından sonra Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın da qatıldığı mərasimlə ibadət üçün açılıb.

Cəmi 5 ay ziyarətə və ibadətə bağlı olan məsciddə 5 illik bərpa prosesində günbəzdən minarəyə, kaşıdan xalçaya qədər bir çox detallar, işıqlandırma sistemi yenilənib.

Təxminən 38 metr hündürlüyündə olan məscidin daxilində quraşdırılmış iskələ günbəzin üzərindəki kəmər yazıları və birləşmələri təmizlənib. Bundan əlavə, pəncərələrdəki daxili və xarici örtüklər də dəyişdirilib.

Aparılan işlər çərçivəsində məscidin 3 minarəsi sökülüb. Bir-bir nömrələnən minarə daşları lazımi təkmilləşdirmə işləri aparıldıqdan sonra yerinə qoyulub.

Görülən işlər zamanı məscidin günbəzlərindəki konstruksiya problemləri aradan qaldırılıb, dirəklər yenilənib, günbəzlərin son hissələri təmir edilib.

Məscidin həyət döşəməsindəki deformasiya və çökmələrə müdaxilə edilərkən, həyətin altındakı su kanalları da suyun yığılmasının qarşısını almaq üçün düzülüb.
Məscidin nəzdində yaradılmış emalatxanada sədəf, kündəkar qapı və bu kimi taxta hissələrin konservasiyası həyata keçirilib.Məsciddə istifadə edilən bəzək və qələm əsərləri də orijinal rənglərinə uyğun olaraq yenilənib.

Bərpa zamanı məscidin orijinal arxitekturasına edilən müdaxilələr də müəyyən edilib və məscidin orijinal quruluşu araşdırılıb.