FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Daim inkişaf edən süni intellekt texnologiyası sürətlə insan kimi söhbətlər etmək, sənət yaratmaq və hətta film çəkmək kimi bir çox bacarığı qazanır. Lakin Çin Elmlər Akademiyasının tədqiqatçıları bu inkişafın ətraf mühitə mənfi təsir göstərə biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər.

Araşdırmalara görə, chatbotlar və məzmun yaratma sistemləri kimi məhsuldar süni intellekt tətbiqlərinin artması bu onilliyin sonuna qədər 1,2 ilə 5 milyon ton arasında əlavə elektron tullantıların (e-tullantıların) yaranmasına səbəb ola bilər.

Xüsusilə böyük dil modellərinə diqqət yetirilən araşdırmada bu süni intellekt sistemlərinin insan dilini şərh etmə və istehsal etmə qabiliyyəti sayəsində suallara cavab vermək, mətn yazmaq və ya görüntü yaratmaq kimi çox müxtəlif funksiyaları yerinə yetirdiyi ifadə edilir.

Bu imkanlardan başqa, generativ süni intellektin sürətli inkişafı daha çox aparat infrastrukturu və çip yeniləmələrini tələb edir. Tədqiqatçılar xəbərdarlıq edirlər ki, bu texnologiyanın inkişafı ilə ayaqlaşmaq üçün təkmilləşdirmələr mövcud e-tullantı problemlərini artıra bilər.

Tədqiqat göstərir ki, böyük dil modelləri hazırlamaq və idarə etmək üçün tələb olunan böyük hesablama resursları yüksək enerji istehlakı və karbon izi kimi davamlılıq problemlərinə gətirib çıxarır.

Tədqiqat qrupu dörd fərqli ssenari üzrə 2020-2030-cu illər arasında süni intellektin elektron tullantı yaratmaq potensialını hesablayıb. Ən yüksək istifadə ssenarisində, 2030-cu ilə qədər süni intellekt tərəfindən yaradılan elektron tullantıların miqdarının hər il 2,5 milyon tona çatacağı proqnozlaşdırılır.

Bu pik istifadə ssenarisində süni intellektdən əldə edilən e-tullantılara 1,5 milyon ton çap dövrə lövhəsi və 500 min ton batareyanın daxil olacağı proqnozlaşdırılır. Bu batareyalarda qurğuşun, civə və xrom kimi zərərli maddələr ola bilər.

Araşdırmada həmçinin qeyd olunur ki, ötən il cəmi 2,6 min ton elektron tullantı süni intellekt texnologiyalarına aid olub, lakin ümumi elektron tullantılarla bu məbləğin əhəmiyyətli dərəcədə artacağı gözlənilir.

2030-cu ilə qədər elektron tullantıların ümumi həcminin 30 faiz artaraq 82 milyon tona çatacağı təxmin edilir. Tədqiqatçılar elektron tullantıların istehsalının azaldılması üçün dairəvi iqtisadiyyat strategiyalarının vacibliyini qeyd edirlər. Bu strategiyalar arasında mövcud infrastrukturun ömrünün uzadılması və əsas materialların təkrar istifadəsi önə çıxır.

Araşdırmada vurğulanır ki, bu üsullar tətbiq olunarsa, süni intellektdən yaranan elektron tullantıların miqdarı 86 faizə qədər azala bilər.