FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Alimlər Uranın peyki Arieldə okean ola biləcəyinə dair sübutlar tapıblar. Sudan ibarət okean peyklə bağlı çoxdan gözlənilən suala cavab verə bilər.
Əsasən buz və qayadan ibarət olan Arielin səthində yüksək miqdarda karbon qazı var. Lakin astronomlar buz halında olan bu karbon qazının oraya necə gəldiyini bilmirlər.

Günəşə Yerdən ən azı 20 dəfə uzaqda olan Uran və onun peyklərində karbondioksit qaza çevrilərək kosmosa gedir. Buna görə də, Arielin səthində karbon qazını daim dolduran bir proses olmalıdır.

Əvvəlki tədqiqatlar karbon qazının Uranın maqnitosferi ilə Ariel səthindəki elektrik yüklü hissəciklərin qarşılıqlı təsiri nəticəsində yeniləndiyini irəli sürmüşdü.

Yeni araşdırmada alimlər bu prosesin peykdən kənarda deyil, onun daxilində baş verə biləcəyi qənaətinə gəliblər. NASA-nın Ceyms Uebb Kosmik Teleskopu vasitəsilə gözlənilməz kəşflər edən heyət peykin su okeanına ev sahibliyi edə biləcəyini bildirir.
"The Astrophysical Journal Letters" jurnalında dərc edilən araşdırmada Ceyms Uebb Kosmik Teleskopunun Arieldən yayılan işıq spektri ilə bağlı müşahidələri araşdırılıb. Kimyəvi elementlər və molekullar işığı özünəməxsus şəkildə udur və yaydıqları üçün spektrdə müəyyən izlər buraxırlar.
Alimlər müşahidələrini laboratoriyada simulyasiya edilmiş kimyəvi qarışıqların spektrləri ilə müqayisə ediblər. Məlum olub ki, Ariel Günəş sistemində ən zəngin karbon qazı yataqlarından birinə ev sahibliyi edir.

Arielin öz oxu ətrafında fırlanma vaxtı Uranın ətrafında fırlanma vaxtı ilə eyni olduğundan, peykin bir tərəfi heç vaxt planetə baxmır. Son araşdırmada peykin bu tərəfindəki buz təbəqəsinin karbon qazının miqdarına görə 10 millimetr qalınlaşdığı müəyyən edilib.

Tədqiqatçılar həmçinin ilk dəfə peykdə dəm qazının toplanmasının aydın əlamətlərini əldə ediblər. Alimlər deyirlər ki, dəm qazının bu şəkildə davam etməsi üçün ətraf mühitin temperaturu -245 dərəcə olmalıdır. Arielin orta səth temperaturu 18 dərəcədir.

Alimlər bildirirlər ki, bu yenilənmə qismən Uranın maqnitosferindəki hissəciklərlə qarşılıqlı əlaqə ilə izah oluna bilər, lakin belə bir miqdarın arxasında başqa bir proses dayanmalıdır.Arielin səthindəki karbon qazı və karbonmonoksitin çox hissəsi ayın səthinin altında gizlənən bir okeandan gələ bilər.

Tədqiqatçılar fərz edirlər ki, bu birləşmələr səthin buz təbəqəsindəki çatlar və ya buzlu suyu püskürən partlayışlar vasitəsilə qalxa bilər.

Süxurların maye su ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranan karbonat minerallarının əlamətlərinin müşahidəsi okean nəzəriyyəsini gücləndirir.
Yeni araşdırmalar göstərir ki, kifayət qədər öyrənilməmiş Uran və onun peyklərini daha dərindən təhlil etmək lazımdır.