FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Havanın çirklənməsi ilə bağlı xəstəliklər insan ömrünü orta hesabla 2,3 il qısaltsa da, 2019-cu ildə dünya iqtisadiyyatına 8,1 trilyon dollar zərər vurub.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı , Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Təşkilatı , Dünya Bankı və Çikaqo Universitetinin Enerji Siyasəti İnstitutunun məlumatlarına əsasən, havanın çirklənməsi insan sağlamlığına mənfi təsir göstərir və vaxtından əvvəl ölümlərə səbəb olur, havanın çirklənməsi ilə bağlı sağlamlıq problemləri isə dünya iqtisadiyyatı üçün ağır yükə çevrilir.

Dünya əhalisinin demək olar ki, 99 faizi ÜST-nin tövsiyələrini aşan və yüksək miqdarda çirkləndirici ehtiva edən hava ilə nəfəs almalı olsa da, havanın çirklənməsi ən çox aşağı və orta gəlirli ölkələrdə yaşayanlara təsir edir.

Həm şəhər, həm də kənd yerlərində təsirə məruz qalan açıq hava çirkliliyi insult, ürək xəstəlikləri, ağciyər xərçəngi, kəskin və xroniki tənəffüs yolları xəstəliklərinə səbəb olur. Qapalı havanın çirklənməsi açıq havanın çirklənməsi kimi bir o qədər təhlükəlidir.

ÜST-nın hesabatına görə, dünyada təxminən 2,3 milyard insan kerosin, biokütlə enerjisi və s. qalıq yanacaqların çirklənməsinə məruz qalır. Hesabata görə, 3,2 milyon insan, o cümlədən 237 mini 5 yaşa qədər uşaq qapalı havanın çirklənməsi səbəbindən dünyasını dəyişib.

Hər il qapalı və açıq havanın çirklənməsinin dünya üzrə orta hesabla 7 milyon vaxtından əvvəl ölümün səbəbi olduğu göstərilir.
Ən çox ölüm faktı 1 milyon 423 min ilə Çində qeydə alınıb. Xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (KOAH) hallarının 21 faizi, insult hallarının 17 faizi, traxeya, bronxial və ağciyər xərçənglərinin 15 faizi, ürək işemik xəstəliyi hallarının 15 faizi, 2-ci tip diabet hallarının 13 faizi açıq havanın çirklənməsi səbəbindəb baş verib.

Havanın incə hissəciklərlə çirklənməsi də insan ömrünü orta hesabla 2,3 il qısaldır. Havanın çirklənməsinin insan ömrünün qısalmasına təsiri spirtdən istifadədən 3 dəfə, nəqliyyat xəsarətlərindən 5 dəfə, İİV/QİÇS xəstəliyindən isə 7 dəfə çoxdur.

Bölgələr üzrə çeşidləndikdə havanın çirklənməsi insan ömrünü orta hesabla Asiyada 3,3 il, Afrikada 1,3 il, Latın Amerikasında 0,9 il, Avropa, ABŞ və Kanadada 0,6 il qısaldır.