FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Avropa İttifaqında bu gündən qüvvəyə minən dünyanın ilk “Süni intellekt qanunu” bu sahədə texnologiyalardan istifadə ilə bağlı sərt qaydalar qoyur.

Mayın 25-də Avropa İttifaqına üzv dövlətlər tərəfindən qəbul edilən qanun iyulun 12-də Birliyin Rəsmi Qəzetində dərc edildikdən sonra bu gün qüvvəyə minib.

Dünyanın ilk “Süni İntellekt Qanunu” kimi tanınan qaydalar 27 Avropa İttifaqına üzv ölkədə bu sahədəki tənzimləmələri mərhələli şəkildə uyğunlaşdıracaq.Əsasən məqsəd AB ölkələrində istifadə edilən süni intellekt sistemlərinin əsas insan hüquqları və təhlükəsizliyinə zərər verməyəcək şəkildə işləməsidir.

Buna görə də qaydalar süni intellekt sistemlərini cəmiyyətə vurduğu zərərin səviyyəsinə görə qruplaşdırır. Risk dərəcəsi artdıqca qaydalar sərtləşir.

Məsələn, sözügedən sistemlərin daşınma, imtahan balları, cərrahi əməliyyatlar, işə qəbul prosedurları, bank kreditlərinin qiymətləndirilməsi, viza müraciətlərinin yoxlanılması kimi insan həyatına ciddi təsir edə biləcək və sağlamlığı təhdid edə biləcək sahələri yüksək risk kateqoriyasına aid edilib.

Aşağı riskli sahələrə süni intellekt tərəfindən dəstəklənən video oyunlar və ya spam filtrləri kimi proqramlar daxildir.
Aİ Komissiyası bildirir ki, hazırda Birliyə üzv ölkələrdə istifadə olunan sistemlərin əksəriyyəti bu kateqoriyaya aiddir. Süni intellekt proqramlarından istifadə şərtləri risk dərəcəsinə uyğun olaraq müəyyən edilir və tətbiqin distribyutorlarının, provayderlərinin və istifadəçilərinin vəzifələri aydın şəkildə göstərilir.

“Qəbuledilməz” risk qrupuna daxil olan sistemlər tamamilə qadağandır. Qadağaya internetdən və ya qapalı kamera sistemlərindən üz şəkillərinin çəkilməsi, emosiyaların tanınması, sosial qiymətləndirmə, cinsi oriyentasiya və ya dini inanclar kimi həssas məlumatların çıxarılması üçün iş yerində və təhsil müəssisələrində biometrik təsnifatların aparılması daxildir.

İnsan davranışını manipulyasiya edən və ya insan zəifliklərindən istifadə edən süni intellekt sistemləri də qadağandır.

Xüsusi qaydalar video, mətn, şəkillər yaratmaq, başqa dildə danışmaq, hesablamaq və ya kompüter kodunu yazmaq kimi müxtəlif müxtəlif vəzifələri yerinə yetirə bilən böyük sistemlərə tətbiq edilir. Bu ümumi təyinatlı süni intellekt sistemlərinin bazara çıxarılmazdan əvvəl müxtəlif şəffaflıq meyarlarına uyğunluğunun təmin edilməsi nəzərdə tutulur.

Qaydalara əməl etməyən şirkətləri qlobal dövriyyələrinə uyğun olaraq milyonlarla avro məbləğində cərimə gözləyir.Məsələn, qadağan olunmuş texnologiyadan istifadə edilərsə, sözügedən şirkət 35 milyon avro və ya qlobal dövriyyəsinin 7 faizi qədər cərimələnə bilər. Digər müddəaların pozulması halında 15 milyon avroya qədər və ya dövriyyənin 3 faizinə qədər cərimə tətbiq oluna bilər.

Qanun bu gün qüvvəyə mindikdən sonra qadağalar 6 ay sonra qüvvəyə minəcək.Ümumi təyinatlı AI modelləri üçün idarəetmə qaydaları və öhdəlikləri isə 12 aydan sonra qüvvəyə minəcək.

Qanun 2 ildən sonra bütün ölçülərdə tətbiq olunacaq.