FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Elm adamları çoxdan bilirlər ki, qocalma insanlar arasında genetika və həyat tərzi seçimlərindən təsirlənir. “CheekAge” adlı yeni alət yanaq hüceyrələrində epigenetik dəyişiklikləri təhlil edərək ölümü proqnozlaşdırmaq üçün sadə, qeyri-invaziv üsul təklif edir.

Fhnews.az xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçılar son araşdırmalarında, “CheekAge”nin ölüm riskini dəqiq qiymətləndirə biləcəyini, qan nümunələrinə əsaslanan əvvəlki modelləri geridə qoyduğunu və bioloji qocalmanın monitorinqinin yeni metodunu təklif etdiyini aşkarlayıblar.

Məlumdur ki, hamı eyni sürətlə qocalmır. Bəzi superyüzilliklər əlverişli genetika səbəbindən daha yavaş qocalsa da, bir çox davranış və həyat tərzi faktorları - stress, yuxusuzluq, qeyri-sağlam qidalanma, siqaret və spirt kimi - qocalmanı sürətləndirə bilər. Bu ekoloji təsirlər epigenetik dəyişikliklər şəklində genomumuzda iz qoyur, alimlərə xüsusi genomik sahələri araşdıraraq molekulyar qocalmanı ölçməyə imkan verir. Epigenetika - DNT ardıcıllığının özünü dəyişdirmədən gen aktivliyinin necə dəyişdirilə biləcəyini öyrənən genetikanın bir qoludur. Əsasən, ətraf mühitimizin, həyat tərzimizin və hətta təcrübələrimizin hansı genlərə necə təsir edə biləcəyini araşdırır.

Son 10 ildə alimlər qan nümunələrindən toplanmış DNT metilasiya nümunələrini təhlil edərək bioloji yaşı qiymətləndirmək üçün “epigenetik saatlar” kimi tanınan müxtəlif alətlər yaradıblar. Bu ilin əvvəlində ABŞ alimləri asanlıqla toplanan yanaq hüceyrələrindən metilasiya məlumatlarından istifadə edən ikinci nəsil epigenetik saat “CheekAge”-i təqdim ediblər. Bu yaxınlarda komanda, “Frontiers in Aging” jurnalında araşdırmalarını dərc edərək, “CheekAge”nin hətta digər toxumaların epigenetik məlumatlarından istifadə edildikdə belə ölüm riskini dəqiq proqnozlaşdıra biləcəyini göstərib.

Tədqiqatın ilk müəllifi və Nyu-Yorkdakı “Tally Health” şirkətinin Hesablama Biologiyası və Məlumat Elmləri şöbəsinin rəhbəri Maksim Şokirev araşdırmanın nəticələri haqda deyib: “CheekAge”, DNT-dəki metilasiya işarələrindən istifadə edərək epigenetik yaşınızı proqnozlaşdıran hesablama modelidir. Biz əvvəllər göstərmişdik ki, proqnozlaşdırılan “CheekAge” yuxu, məşq və spirt istehlakı kimi həyat tərzi faktorları, həmçinin COVID infeksiyası, xərçəng müalicəsi və BMI kimi sağlamlıq faktorları ilə əhəmiyyətli dərəcədə əlaqələndirilir. Bu işdə biz “CheekAge”in bir qrup yaşlı insanlardan toplanmış qan məlumat dəstindən istifadə edərək ölüm riski ilə də əlaqəli olub-olmadığını sınaqdan keçirdik. Biz aşkarladıq ki, “CheekAge” ağrısız bir yaxma testi ilə toplanmış yanaq hüceyrələrinə öyrədilsə də, buna baxmayaraq, bu qan uzununa məlumat dəstində ölüm riski ilə yüksək dərəcədə əlaqəli idi. Bu, “CheekAge”nin toxumalar arasında vacib funksional sağlamlıq siqnallarını qəbul etdiyini dəstəkləyir”.