FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Alimlər autizmə səbəb olan beyin nümunələrini aşkarlayıblar.

Fhnews.az “Newsweek” saytına istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçılar autizmə daha çox meyilli olan 6 həftəlik körpələrdə fərqli beyin əlaqə modelini müəyyənləşdiriblər. Onların bu kəşfi autizm spektri pozğunluqlarının nevroloji inkişafı ilə bağlı maraqlı fikirlər təqdim edir və gələcəkdə erkən müdaxilələrin inkişafına dəstək verir.

Autizm spektri pozğunluqları sosial qarşılıqlı əlaqə və ünsiyyətdə müəyyən dərəcədə çətinliklə xarakterizə olunan bir vəziyyəti əhatə edir. ABŞ-ın Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin 2020-ci il hesabatına görə, ABŞ-da bu, 8 yaşına qədər təxminən hər 36 uşaqdan birinə təsir göstərir. Həm ekoloji, həm də genetik faktorları əhatə edən autizm spektri pozğunluqlarının bir çox potensial səbəbləri mövcuddur. Autizmli böyük bacıları və ya qardaşları olan uşaqlarda bu diaqnoz daha çox olur. Bu uşaqların autizm spektri pozğunluğu üçün “yüksək risk” olduğunu bilmək erkən diaqnozu asanlaşdırmaq üçün dəqiq, proqnozlaşdırıcı testlər hazırlamağı daha da vacib edir.

“Communications Biology” jurnalında dərc olunan yeni bir araşdırmada, Los-Ancelesdəki Kaliforniya Universitetinin tədqiqatçıları bu “yüksək riskli” uşaqlarda beyin əlaqəsi modellərinin həmyaşıdlarından necə fərqlənə biləcəyini araşdırmağa başlayıblar. Komanda 6 həftəlik 53 körpəni qiymətləndirib, onlardan 24-ün autizm diaqnozu olan ən azı bir böyük qardaşı və ya bacısı var. Körpələr yuxuda olarkən MRT müayinəsindən keçiblər, və onlar 3, 6, 9 və 12 aylıq bir dövrdə sosial qarşılıqlı əlaqəni göstərən göz izləmə imtahanları ilə izlənib. Xüsusilə, alimlər beyin bölgələri ilə maraqlanıb. Autizmin inkişafı ehtimalı yüksək olan körpələr, yəni autizm diaqnozu olan bir və ya bir neçə bacısı və ya qardaşı olan körpələr, bu beyin şəbəkəsi ilə beynin məlumatların və hərəkətlərin emalında iştirak edən bölgələri arasında daha güclü əlaqələrin mövcud olduğunu göstəriblər. Cəmi altı həftədə, bu erkən beyin nümunələri 12 aylıq uşaqların davranışlarını proqnozlaşdırıb – onlar öz duyğuları ilə autizmdə ümumi bir vəziyyət olan ətrafdakı səslərə və hisslərə həddindən artıq reaksiyalar göstəriblər.

Tədqiqatın müəllifi professor Şulamit Qrinin sözlərinə görə, autizm araşdırmasında ortaya çıxan bir nəzəriyyə ondan ibarətdir ki, hissiyyat prosesindəki fərqlər autizmin sosial və ünsiyyət simptomlarından əvvəl ola bilər və bu məlumatlar diqqətin necə bölüşdürülməsi ilə bağlı çox erkən beyin fərqlərinin həm sensor, həm də sosial cəhətdən proqnozlaşdıra biləcəyini göstərən nəzəriyyəni dəstəkləyir. Başqa sözlə, ətrafdakı kənar duyğulara daha çox diqqət sosial işarələrə diqqət yetirməyi çətinləşdirə bilər və bu diqqət fərqi həqiqətən həyatın ilk ilində və ondan sonrakı dövrdə beynin necə inkişaf etdiyinə təsir göstərir”.