FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Gələcəkdə həyatımıza super süni intellekt daxil olarsa, süni intellektin hüquq sisteminə inteqrasiyası necə olacaq?

Elm dünyasının məqsədlərindən biri insan kimi düşünən, qərar verən və hətta insanlardan daha ağıllı olan süni intellekt istehsal etməkdir. Lakin bu da süni intellektin idarə edilə bilməyəcəyinə işarə edir. Bəs, süni intellekt cinayət törətsə, kim məsuliyyət daşıyacaq?

Mərmərə Universiteti Hüquq Fakültəsinin alimi Zafer İçer gələcəkdə avtonom bir süni intellektin insandan asılı olmayaraq cinayət törətdiyi zaman məsuliyyət daşıyıb-daşımıyacağı ilə bağlı bunları deyib:

"Günümüzdə süni intellektin özünüdərketmə qabiliyyəti yoxdur, ona görə də yaxşı ilə pis və ya doğru ilə yanlış arasındakı fərqi dərk edəcək şüura malik deyil. Qısa və orta perspektivdə süni intellektin məsuliyyət daşıması mümkün görünmür. Bu gün süni intellektin məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün göstərilən səylərin heç bir hüquqi əsası yoxdur. Gələcəkdə super süni intellekt həyatımıza daxil olarsa, süni intellektin hüquq sisteminə inteqrasiyası güclü bir imkan kimi qiymətləndirilməlidir. Belə olan halda süni intellektin hüquq və öhdəliklərə malik olması və öz hərəkətlərinə, eləcə də şəxsiyyətinin tanınmasına görə məsuliyyət daşıması mümkün ola bilər".

Süni intellektin insan mahiyyətinə malik olmadığı və cinayət məsuliyyəti daşımayan günahsız bir alət olduğu qəbul edilən modeldir. Süni intellektin törətdiyi cinayətə görә məsuliyyət arxa planda olan real şəxsin üzərinə düşə bilər.

Gələcəkdəki mümkün modeli isə süni proxy modelidir.Bu modelə görə, insan surroqat statusunda görünür. Bu modeldə süni intellekt hüquq və vəzifələr baxımından real şəxsin göstərişlərindən asılıdır. Ona görə də bu modelə görə məsuliyyət yenə də şəxsə məxsus olacaq.

Qəbul oluna biləcək model isə süni insan modelidir.

Ən mübahisəli fikir, süni intellektin insanlar kimi cəzalandırıla biləcəyini təklif edən birbaşa məsuliyyət daşıyan modelidir. İnsan kimi hərəkət edə bilən süni intellektin davranışlarına görə də məsuliyyət daşıya biləcəyi qəbul edilir.

Bəs süni intellekt cəzalandırılsa ...

Dünyada süni intellektin cinayətə görə məsuliyyətə cəlb olunduğuna dair qaydalar hələ mövcud deyil. Müzakirə olunan məsələlərdən biri də gələcəkdə törətdiyi cinayətə görə məsuliyyətə cəlb olunarsa süni intellektin hansı cəzanı ala biləcəyidir.Ənənəvi sistemdə cəzanın qarşısının alınması və təkmilləşdirmə məqsədləri var. Yəni bir tərəfdən insanların cəzanı hiss edib bir daha cinayət törətməməsi, digər tərəfdən isə cəmiyyətdə çəkindirmənin təmin edilməsi hədəflənir. Lakin bu cəzanın məqsədi süni intellektin xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmir. Cəza əvəzinə süni intellekt sisteminin təhlükəli vəziyyətinin aradan qaldırılması üçün tədbirlər nəzərdə tutula bilər. Bu tədbirlər hüquq sistemində təhlükəsizlik tədbirləri olaraq adlandırılır. Bu mövzuda sistemin yenilənməməsi, proqram versiyasının aşağı salınması, imkanlarının məhdudlaşdırılması, mövcudluğuna son qoyulması kimi maraqlı təkliflərə rast gəlmək mümkündür. Təbii ki, bütün bu proseslər hüquq sahəsində yeni bir dövrün başlanğıcı hesab edilir.