FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Autizm sindromu dedikdə, buraya spesifik kommunikativ və sosial pozuntular, stereotip davranış, koqnitiv asinxroniya (qeyri-bərabər inkişaf) aid edilir.

Fhnews.az xəbər verir ki, bu fikirləri Səhiyyə Nazirliyinin rəsmi instaqram hesabındakı canlı yayım zamanı Psixi Sağlamlıq Mərkəzinin loqopedi Aygün Ələkbərova deyib.

Onun sözlərinə görə, autizm sindromlu uşaqların potensial dərəcəsini nəzərə alaraq loqopedik işdən öncə adaptasiyası üçün xüsusi mütəxəssislərin cəlbi olmadan başlanması məsləhət görülmür. Loqopedik korreksiya işi əsasən nitqin anlaması, söz ehtiyatının artması, nitqin səs tələffüzünün, qrammatik tərəfinin inkişafı və ən əsası rabitəli nitqin formalaşması üzərindən aparılır. Autizm sindromlu uşaqlarla işləyən loqopedlərdə pedaqoji bacarıqların olması önəmlidir. Loqopedin işi zamanı şifahi nitqin təqlidi önəmlidir. Autizim sindromlu uşaqlarda da təqlid bacarığı zəif olduğu zaman loqopedik işin keyfiyyəti aşağı düşür.

A.Ələkbərova bildirib ki, autizm sindromlu uşaqlarda istəklərini ifadə edə bilməsi, sosial cavab reaksiyasını verməsi, informasiyanı cavablandırması və şərh etməsi, diqqəti cəlb etməyi və sual verməyi, emosiyanı, hissləri ifadə etməyi bacarması və onlar haqqında məlumat bildirməsi, sosial davranışların və dialoq bacarıqlarının formalaşdırılması önəmlidir: “Misal olaraq, sosial cavab reaksiyası zamanı cəmiyyətdə kontakt, kommunikasiya, özünə xidmət kimi vərdişlərin olması hər bir uşağa aiddir. Yaşa uyğun marketdə alış-veriş etməyi bacaran, ev işlərinə cəlb edilən uşaqlar gələcəkdə özü üçün düzgün seçim etməyi daha tez öyrənirlər. Düzgün seçimlər etməyi, həmçinin sosial bacarıqların, fiziki fəaliyyətin, məntiqi təfəkkürün inkişafına, kiçik-böyük motor bacarıqlarının formalaşmasına, ehtiyacların ödənilməsinə, təcrübə qazanmaqlarına köməklik etməyi öyrədir. Nizam-intizam, dözümlülük, hətta diqqətin korreksiyası, əl-göz koordinasiyası üçün məişət aktivliyi autizim sindromlu uşaqların sosial bacarıqlarını dəstəkləyir”.

Loqoped korreksiyanın ilkin mərhələsində uşağın valideynlərinin iştirak etməsini daha arzu olunan hesab edib: “Müasir dövrdə texnika cəmiyyətimizin bir hissəsi olmasına baxmayaraq, istər nitq əlilliyi olan, istər nitq əlilliyi olmayan uşaqların uzun müddətli televizor, telefon, planşetdən istifadəsi onların dil bacarıqlarının inkişafına mənfi təsir edir. Üç yaşdan yuxarı uşaqlarda, xüsusilə autizim sindromlu uşaqlarda isə belə texnikalardan istifadə məhdud saatlarda olmalıdır. Mavi ekrana erkən məruz qalma nitqin inkişafını ləngidir və ünsiyyət problemlərini ağırlaşdırır. Kiçik yaşlarından bu kimi texnikalardan istifadə edən bir çox uşaqlar gələcəkdə mətnləri, şeirləri, hekayələri dinləyərkən, sözlərin cümlələrlə əlaqələndirilməsi, mənalarının başa düşülməsi, eləcə də yadda saxlamaqda çətinlik çəkirlər. Nəzərə alsaq ki, cizgi filmlərindəki proseslər rəngarəng olduğundan autizm sindromlu uşaqlar gipnotik vəziyyətə düşürlər. Bu zaman kommunikativ funksiya öz fəaliyyətini ləngidir, sonradan inkişafdan qalmaya da səbəb ola bilir”.

A.Ələkbərova sonda qeyd edib ki, 7-8 yaş arası uşaqlarda korreksiya işi zamanı vaxt bölgüsü düzgün aparıldıqda nitqin alternativ inkişafında telefon, planşet və digər texnikalardan istifadə mümkündür. Korreksiyaedici iş zamanı interaktivlik qorunmaqla dialoji nitqin, alıcı və ifadəedici dilin inkişafına müsbət təsiri müşahidə olunur.