FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Göbələklər ekosistemləri və Yer üzündəki həyatı dəstəkləyən təbiətin görünməz memarlarıdır. Lakin meşələrin qırılması, kənd təsərrüfatı və iqlim dəyişiklikləri onların mövcudluğunu təhlükə altına salır. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının (IUCN) məlumatına görə, yüzlərlə göbələk növü yoxolma təhlükəsi ilə üz-üzədir.

Fhnews.az xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, "Nəsli kəsilməkdə olan növlərin Qırmızı Siyahısı"nın yenilənmiş məlumatlarına əsasən, tədqiq edilmiş 1300 göbələk növündən ən azı 411-i yox olma təhlükəsi ilə üzləşib.

"Göbələklər gözə görünməyən, lakin onlar sağlam ekosistemlərin əsasını formalaşdıran əvəzedilməz orqanizmlərdir. Onların rolu uzun müddət lazımınca qiymətləndirilməyib, lakin bu möhtəşəm səltənəti qorumaq üçün hərəkətə keçməyin vaxtıdır", – deyə “IUCN”in baş direktoru Qretel Aqilar bildirib.

Bu gün elmə təxminən 150 000 göbələk növü məlumdur, lakin alimlər onların sayının 2,5 milyona qədər ola biləcəyini düşünürlər. Onların yalnız kiçik bir hissəsi tədqiq edilsə də, insan fəaliyyəti göbələklər aləminə artıq açıq-aşkar dağıdıcı təsir göstərir.

Göbələklər nə bitkilərə, nə də heyvanlara aiddir, lakin onların yox olması bütün canlılar üçün təhlükə yaradır. "Əgər biz göbələkləri itiririksə, ekosistemlərin dayanıqlılığını da itiririk", – deyə isveçli mikoloq Anders Dalberq izah edir.

Göbələklər vacib funksiyaları yerinə yetirir. Onlar bitkilərin quraqlıq və xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır, karbon dövranında iştirak edərək onu torpaqda saxlayır, qida sənayesi və tibb sahəsində istifadə olunur.

Lakin kənd təsərrüfatı və şəhər ərazilərinin sürətlə genişlənməsi səbəbindən təxminən 300 növ yox olma təhlükəsi altındadır. Bundan əlavə, gübrələr və nəqliyyatdan qaynaqlanan azot və ammonyak emissiyaları 91 göbələk növünə zərər vurur.

Ən çox meşə göbələkləri zərər çəkir, belə ki, qədim meşələrin məhv edilməsi nadir növlərin bərpa olunmadan yox olmasına səbəb olur. Məsələn, Nəhəng cəngavər “Tricholoma colossus” növü 1970-ci illərdən bəri Finlandiya, İsveç və Rusiyada iynəyarpaqlı meşələrin 30 faizinin itirilməsi səbəbindən həssas vəziyyətə düşüb.

İqlim dəyişiklikləri də bu prosesə təsir edir. ABŞ-da 50-dən çox göbələk növü təbii landşaftları dəyişdirən tez-tez baş verən meşə yanğınlarından əziyyət çəkir.

Bu gün "Qırmızı Siyahı"ya 170 000-dən çox canlı orqanizm daxil edilib ki, onlardan da 47 000-dən çoxu yox olma təhlükəsi ilə üzləşib. Alimlər vurğulayır ki, göbələklərin itirilməsi bütün ekosistemə təsir edəcək.

Göbələkləri qorumaq təbiətin balansını saxlamaq, kənd təsərrüfatını dəstəkləmək və planetdəki bioloji müxtəlifliyi qorumaq deməkdir.