FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Qısa və uzunmüddətli riskləri təhlil edən Dünya İqtisadi Forumunun Qlobal Risklər Hesabatına əsasən, 2025-ci il və növbəti iki il üçün ən böyük risklərə dövlət əsaslı silahlı münaqişələr və dezinformasiya daxildir. Bu il dünyada ən böyük risk dövlət əsaslı silahlı münaqişələr kimi görünsə də, ekstremal hava hadisələri ən mühüm uzunmüddətli təhlükə kimi önə çıxır. Dünya İqtisadi Forumunun hər il Davosda keçirilən İllik Toplantılarından əvvəl hazırladığı Qlobal Risklər Hesabatı dərc olunub.

Hesabat 2024-cü ilin sentyabr-oktyabr aylarında dünya üzrə 900 risk ekspertinin, siyasət strukturlarının və sənaye liderlərinin iştirak etdiyi uzun və qısamüddətli qlobal risklərin təhlil edildiyi sorğunun nəticələrini ehtiva edir.

Hesabat artan geosiyasi, ekoloji, sosial və texnoloji problemlərin sabitliyi və inkişafı təhdid edən getdikcə parçalanmış qlobal mənzərəni ortaya qoyur. Bu ilki sorğunun nəticələrində iqtisadi risklər daha az nəzərə çarpsa da, sosial və geosiyasi gərginliklə bağlı narahatlıq mənbəyi olmaqda davam edir.

Sorğu iştirakçıları dünyanın uzunmüddətli perspektivi haqqında daha pessimist mənzərə yaradıblar. Respondentlərin demək olar ki, üçdə ikisi 2035-ci ilə qədər, xüsusən də artan ekoloji, texnoloji və sosial çağırışlar səbəbindən daha təlatümlü və fırtınalı qlobal mənzərəni proqnozlaşdırır.

Hesabata görə, iştirakçıların 23 faizi bu il üçün ən böyük riskin dövlət əsaslı silahlı münaqişələr olduğunu düşünür, ekstremal hava hadisələri isə ilk 10 risk arasında ikinci yeri tutur.

Bundan sonrakı sıralamada geoiqtisadi münaqişə, dezinformasiya, sosial qütbləşmə, iqtisadi tənəzzül, yer sistemində kritik dəyişikliklər, iqtisadi imkanların və ya işsizliklərin olmaması, insan hüquqlarının və vətəndaş azadlıqlarının aşınması və bərabərsizlik gəlir. Ekstremal hava hadisələri, sosial qütbləşmə, kibercasusluq və müharibə də növbəti iki il üçün ilk 10 risk sırasına daxildir.

Bu, beynəlxalq əməkdaşlığın parçalanmasını əks etdirir, respondentlərin yarıdan çoxu növbəti iki ildə dünyada qeyri-sabitlik gözləyir.
Növbəti 10 il üçün ən yaxşı 10 uzunmüddətli risklər arasında ekoloji risklər birinci yerdədir.

Bunun ardınca biomüxtəlifliyin itirilməsi və ekosistemin dağılması, yer sistemində kritik dəyişikliklər, təbii ehtiyatların tükənməsi, dezinformasiya, süni intellekt texnologiyalarının mənfi nəticələri, bərabərsizlik, sosial qütbləşmə, kibercinayətkarlıq və çirklənmə gəlir.

Hesabata görə, uzunmüddətli proqnozlar qlobal əməkdaşlıq mexanizmlərinin artan təzyiqlərlə üzləşdiyini göstərir. İştirakçıların 64 faizi dünyada orta və böyük güclər arasında rəqabətin müşahidə etdiyi parçalanmış qlobal nizamı proqnozlaşdırsalar da, çoxtərəflilik baxımından ciddi çətinliklərin olacağını düşünürlər.

Bu kontekstdə hesabat qeyri-sabitliyin qarşısını almaq, etimadı bərpa etmək və hamı üçün davamlı və əhatəli gələcəyi təmin etmək üçün ölkələri dialoqa üstünlük verməyə, beynəlxalq əlaqələri gücləndirməyə və əməkdaşlığı təşviq etməyə çağırır.