Son illər dünyada paytaxtlarını köçürməyə qərar verən ölkələrin sayı sürətlə artır. Ənənəvi olaraq siyasi və inzibati səbəblərlə qəbul edilən bu qərarlar indi əhalinin artımı, ekoloji problemlər və iqtisadi tələblər kimi daha mürəkkəb səbəblərə əsaslanır.

İran bu dəyişiklik prosesində iştirak edən sonuncu ölkələrdən biri olub. Hökumət sözçüsü Fatma Mühacərani Tehranın sürətlə artan əhalisi və infrastruktur problemlərinə görə yeni paytaxtın tikiləcəyini və bu şəhərin ölkənin cənubundakı Mekran bölgəsində olacağını açıqlayıb.

İranın bu qərarı dünyanın paytaxtı olan digər ölkələrin səbəbləri ilə paralel mənzərə yaradır. Misir, İndoneziya və Cənubi Koreya kimi ölkələr də əhali təzyiqini azaltmaq, təbii fəlakətlərdən qorunmaq və ya iqtisadi fəaliyyətləri daha bərabər paylamaq üçün paytaxtlarını köçürmək qərarına gəliblər. Keçmişdə Braziliya, Pakistan, Qazaxıstan, Myanma və Malavi kimi ölkələr müxtəlif səbəblərdən yeni paytaxtlar tikərək bu tarixi dəyişikliklərə öncülük etmişlər.

Misirin paytaxtı Qahirə dünyanın ən çox əhalisi olan şəhərlərindən biridir. 2050-ci ilə qədər bu meqapolisin əhalisinin 40 milyona çatacağı gözlənilir. Hər il milyonlarla insanın yaşadığı bu metropolda nəqliyyat sıxlığı və əhalinin artımı demək olar ki, bir-birinə qarışıb. Lakin Misir hökuməti bu problemlərin həlli yollarını tapmaq üçün 2015-ci ildə yeni paytaxt tikintisinə başlayıb.

“Yeni İnzibati Paytaxt” adlanan bu şəhərdə hökumət binalarının, səfirliklərin və maliyyə institutlarının yerləşməsi planlaşdırılır. Qahirənin yükünü yüngülləşdirməyi hədəfləyən bu addım həm də ölkənin iqtisadi həyatını yenidən formalaşdıracaq kimi görünür.

İndoneziya dünyanın ən çox əhalisi olan ölkələrindən biridir. Təkcə ölkənin ən böyük şəhəri olan Cakartada 30 milyondan çox insan yaşayır. Bununla belə, Cakarta təbii fəlakətlərlə mübarizə aparan bir şəhərdir. Xüsusilə daşqınlar və iqlim dəyişikliyinin təsiri səbəbindən şəhər gələcəkdə dəniz səviyyəsindən aşağı düşmə riski ilə üzləşib. Bu səbəbdən İndoneziya hökuməti paytaxtını Borneo adasındakı Nusantara şəhərinə köçürmək qərarına gəlib. 2019-cu ildə başlayan planlaşdırma prosesi pandemiyanın təsiri ilə geciksə də, tezliklə başa çatdırılması gözlənilir. Bu yolla Cakarta fəlakətsiz gələcəyə doğru addım atmağı hədəfləyir.

Paytaxtını köçürmək qərarına gələn başqa bir ölkə isə  Cənubi Koreyadır. 2003-cü ildə başlayan Sejonga köçmə prosesi əslində 2007-ci ildə başladı. Hökumət binalarının əksəriyyəti Sejonqa köçürülsə də, Seulda yalnız Prezidentlik və Milli Assambleya qalacaq.

Bunun səbəbləri arasında paytaxt Seulun əhalisinin həddindən artıq artması və onun şimalda Koreya sərhədinə yaxınlığı daxildir. Cənubi Koreya hökuməti paytaxtı Sejonqa köçürməklə yanaşı, iqtisadiyyatı və infrastrukturu ölkə daxilində daha bərabər şəkildə yaymağı hədəfləyir.

Monserrat və Ekvatorial Qvineya paytaxtlarını köçürən, lakin prosesdə ciddi çətinliklərlə üzləşən digər iki ölkədir. Montserratın keçmiş paytaxtı Plimut 1995-ci ildə vulkan püskürməsi səbəbindən tərk edilməli olub. Bu gün Plimut faktiki olaraq "kabus şəhər"dir. Yenə də rəsmi paytaxt adını qoruyur. Halbuki xalqın və hökumətin əsl kapitalı Bradesdir.

Montserrat 2013-cü ildə yeni paytaxtını qurmağa başladı, lakin pandemiya səbəbindən bu prosesdə gecikmələr oldu.

 Ekvatorial Qvineya Malabonu tərk edərək yeni paytaxtı Ciudad de la Pazın tikintisinə başladı. Lakin bu şəhər hələ tam yaşayışlı paytaxta çevrilməyib.
Kapital dəyişikliklərinin tarixi çox uzaqlara gedib çıxır. 50 il əvvələ qədər paytaxtların dəyişdirilməsi daha çox siyasi səbəblərlə həyata keçirilirdi. Lakin zamanla dəyişən şərtlər paytaxtın köçürülməsi qərarlarına təsir etdi. 

Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Qazaxıstan 1997-ci ildə paytaxtı Alma-Atadan Astanaya köçürmək qərarına gəlib. Bu qərar ölkənin siyasi və iqtisadi mərkəzinin yenidən qurulması məqsədi ilə qəbul edilib. Astana sürətlə inkişaf edən şəhərə çevrildi, lakin 2019-cu ildə prezident Nursultan Nazarbayevin təklifi ilə Astananın adı Nur-Sultan olaraq dəyişdirildi. Qazaxıstan paytaxtını köçürərkən iqtisadi və coğrafi mərkəzləri birləşdirmək məqsədi güdürdü.

Braziliya paytaxtını 1960-cı ildə Rio-de-Janeyrodan Braziliyaya köçürüb. Braziliya hökuməti ölkənin şərqi ilə qərbi arasında tarazlıq yaradaraq paytaxtı daxili bölgələrə köçürməyi hədəfləyib. Bu köçürmə qərarının arxasında duran əsas motivlərdən biri ölkənin Amazon bölgəsindəki daxili bölgələrinin inkişafını təmin etmək və dənizdən uzaqda daha təhlükəsiz paytaxt şəhər yaratmaq idi. Braziliya müasir memarlığı ilə məşhur olan planlı bir şəhər kimi inşa edilmişdir.

Malavi 1975-ci ildə paytaxtını Zombadan Lilonqveya köçürüb. Bu qərar ölkənin inkişaf edən infrastruktur ehtiyacları və kənd yerlərində strateji yerləşmə dəyişiklikləri ilə əlaqədar olub. Lilonqve paytaxt olduqdan sonra sürətlə inkişaf etməyə başlayıb və bu gün Malavinin siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzi rolunu öz üzərinə götürür.

Myanma 2005-ci ildə paytaxtını Ranqundan Nepidoya köçürüb. Nepido strateji cəhətdən mərkəzi bir yerdə yerləşirdi və hərbi hökumətin qərarlarına uyğun olaraq sürətlə böyüdü. Bu gün Nepido Myanmanın ən mühüm inzibati mərkəzlərindən biri hesab olunur.