FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

İnsan və ətraf mühitin sağlamlığına təsir edən və limit dəyərləri normativ sənədlərdə müəyyən edilmiş havadakı əsas meyar parametrləri fiziki quruluşuna görə iki kateqoriyaya bölünür: qazlar və hissəciklər. Kükürd dioksidi, azot dioksidi, karbon monoksit və ozon qaz çirkləndirici parametrlər kimi tanınır. Zərrəciklər insan orqanizminə tənəffüs yolu ilə daxil ola bilər. Ölçüsü 10 mikrometrdən aşağı olan və tənəffüs sisteminə daxil ola bilən hissəciklər PM10, ağciyərlərə çata bilən 2,5 mikrometr və ondan aşağı olan hissəciklər isə PM2.5 adlanır.

Havanın çirklənməsinin aşkarlanması və qarşısının alınması üçün aparılan tədqiqatlar həm insan, həm də ətraf mühitin sağlamlığının qorunması baxımından əhəmiyyətlidir.Təmiz Hava Hüququ Platformasının məlumatlarına görə, 2021-ci ildə hava çirkliliyinə bağlı xəstəliklərdən 4 min 848 adamın öldüyü İstanbuldakı vəziyyəti araşdıran İstanbul Universiteti-Cerrahpaşa Mühəndislik Fakültəsi Ətraf Mühit Mühəndisliyi Bölümünün professoru. Ülkü Alver Şahin bildirib ki, onun əsas məqsədi uzun illərdir İstanbulda aparılan hava keyfiyyəti ölçmələri ilə hava çirkliliyinin zaman və məkana görə necə dəyişdiyini anlamağa çalışmaqdır.

Şahin "İstanbulda havadakı hissəciklərin və qaz çirkləndiricilərinin qiymətləndirilməsi: Uzunmüddətli və çoxsaylı monitorinq stansiyalarından alınan məlumatlar" adlı araşdırma çərçivəsində 2015-2021-ci illər arasında hava keyfiyyətini ölçən 38 stansiyadan məlumat aldıqlarını bildirib və vəziyyəti belə qiymətləndirib :

“Topoqrafik quruluşa, sosial vəziyyətə və nəqliyyatın vəziyyətinə baxdığınız zaman Avropa tərəfində Anadolu ilə müqayisədə daha çox əhali sıxlığı, daha çox sənaye ərazisi və daha çox nəqliyyat sıxlığının olduğunu görürük, yəni urbanizasiya dinamikası regionda bir qədər yüksəkdir. Buna görə də Avropa tərəfinin hava keyfiyyəti Anadolu tərəfinə nisbətən bir qədər pisdir. Bunun xaricində İstanbulun şimal bölgələri daha təmiz havaya sahib olduğu halda, şəhərin daha çox olduğu cənub hissələri gözlənildiyi kimi hava keyfiyyəti baxımından çox daha pis vəziyyətdədir.”

İstanbulda hava çirklənməsinin mühüm mənbələrindən birinin nəqliyyat olduğunu deyən alim bununla bağlı havanın çirklənməsinin qaz çirkləndirici parametrlərini yüzdə 60-200 artırdığını bildirib.

Boğazdakı gəmi emissiyalarının hava keyfiyyətinə təsirini izləmək üçün qurulan Kandilli Stansiyasında aparılan ölçmələrə toxunan . Ülkü Alver Şahinin sözlərinə görə, Boğaziçidən keçən gəmi emissiyaları şəhər atmosferindəki kükürdün dəyərini təxminən 2 qat artırır. İstanbulda kükürd dioksid heç bir yerdə limit dəyəri keçmir, ancaq ən yüksək kükürd dioksid dəyərləri Boğaziçi Kandilli Stansiyasındadır.