FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Osmanlı dönəmində heyvanlara sevgi və mərhəmətin ən bariz memarlıq nümunələrindən biri olan quş çeşmələri əsrlər boyu müxtəlif tikililərdə, xüsusilə məscidlərdə mövcud olmuşdur.

Məscid, türbə, ictimai komplekslər, mehmanxana və fəvvarələr kimi tikililərdə sığınacaq üçün yaradılmış quş evləri ilə yanaşı, daş sənətinin incəliklə qovuşduğu quş fəvvarələri də onların su ehtiyaclarını ödəmək üçün inşa edilmişdir.

“Osmanlı şəfqət memarlığı” olaraq xarakterizə edilən strukturların hər biri dövrün təbiət və heyvanlara baxışını sənədləşdirən mədəni irs elementləri hesab edilir.

Adətən pəncərə kənarlarında, karniz altında və ya divarların künclərində yerləşən bu kiçik memarlıq elementləri sadəcə estetik bir detal olmaqla yanaşı, əsrlər boyu heyvanlara olan sevginin simvolu kimi mövcud olmuşdur.

Bəzi quş fəvvarələri zaman keçdikcə xarab olub təsirini itirsə də, bəziləri bərpa işləri ilə yenidən üzə çıxarılır.

Bununla bağlı tarixçi və yazıçı Zəfər Bilgi açıqlamasında bildirib ki, Osmanlı sivilizasiyası mərhəmət duyğularını ilham aldığı memarlıq nümunələrində əks etdirib.

Təxminən 5 əsr yaşı olan Şəhzadə Məhmət Məscidinin həyətində yük heyvanları üçün çuxur və divarında quşlar üçün su bulağı olduğunu bildirən Bilgi bunu mərhəmət və şəfqət abidəsi kimi dəyərləndirib.

Bəzi sarayların həyətlərində və ya məscidlərin dəstəmazında quş qabları və fəvvarələrin olduğunu dilə gətirən alim bunu estetik ornamentin memarlıqdakı əksi olaraq qiymətləndirib. Tarixçi Zafer Bilgi Osmanlı İmperatorluğunun İstanbulun fəthindən təxminən 100 il sonra ictimai işlərə və tikinti fəaliyyətlərinə başladığını və bunun Memar Sinanla zirvəyə çatdığını vurğulayaraq əlavə edib ki, 1550-1650-ci illər arasında başlayan və daha da yayılan bir ənənə 1750-1800-cü illərə qədər davam edib.

Bilgi, Dünyada ilk Ümumdünya Heyvan Haqları Bəyannaməsinin III Mehmet dövründə Beyazıt Meydanında bəzi tətbiqlərlə ortaya çıxdığını bildirib. Alim Avropadan Osmanlı İmperatorluğuna gələn səyyahların da heyvanlara göstərilən mərhəmətdən təəccübləndiyini və bunu kitablarına daxil etdiklərinə diqqət çəkib.

Kateqoriyalar

Eyni kateqoriyalı xəbərlər

Etiketlər