13 may 2025, çərşənbə axşamı Bakı, 21°C
IMG-LOGO

Bu gün Çanaqqala Dəniz Zəfərinin 109-cu ildönümüdür.

18-03-2024

18 Mart Şəhidlərini Anma Günü və Çanaqqala Dəniz Zəfəri hər ilin bu günü bütün Türkiyədə qeyd olunan milli bayramdır. 

Gelibolu  və ya Çanaqqala Döyüşü Birinci Dünya Müharibəsi zamanı 1915-1916-cı illər arasında Osmanlı İmperiyası ilə Müttəfiq Dövlətlər arasında Gelibolu yarımadasında gedən dəniz və quru döyüşləridir.Müttəfiq dövlətlər Osmanlı İmperatorluğunun paytaxtı İstanbulu ələ keçirərək Boğaziçi və Çanaqqala boğazlarını nəzarət altına almağı, Rusiya ilə təhlükəsiz qida və hərbi təchizat yolu açmağı, Almaniyanın müttəfiqlərindən birini müharibədən çıxararaq mərkəzi gücləri zəiflətməyi hədəfləyir. Bunun üşün paytaxt İstanbulu ələ keçirərək ilk hədəf olaraq Çanaqqala boğazı seçilir. Lakin hücumlar uğursuz nəticələnir. Quru və dəniz müharibəsi nəticəsində hər iki tərəf çox ağır itkilər verir.

1914-cü il avqustun 1-də Almaniya Rusiyaya müharibə elan etdikdən sonra Osmanlı İmperiyası Almaniya ilə müttəfiqlik müqaviləsi imzaladı. Bu müqavilə o deməkdir ki, imperiya faktiki olaraq Almaniyanın əsas güc olduğu mərkəzi güclərin tərəfində müharibəyə girəcək. Ənvər Paşa səfərbərliyin və Çanaqqalanın müdafiəsinin tamamlanmaması kimi səbəblərlə əslində döyüşə getməyi təxirə salmağa çalışdı. Bununla belə, Almaniya mümkün qədər tez müharibəyə girmək üçün təzyiqlərini davam etdirdi. Aralıq dənizində ingilis donanmasından geri çəkilmiş Goeben və Breslau döyüş gəmiləri İstanbula gəldikdə bu təzyiqlər tamamilə yerinə yetirildi. Daha sonra bu gəmilər Osmanlı donanmasının bir qrup gəmisi ilə Qara dənizə üz tutaraq 27 oktyabr 1914-cü ildə Rusiya limanlarını bombardman edəndə Rusiya Osmanlı İmperatorluğuna müharibə elan etdi.

Britaniya Hərbi Şurasının katibi polkovnik Hanki Uinston Çörçilin dəstəyi ilə 1914-cü ilin sentyabrında donanma ilə Çanaqqala boğazını keçərək İstanbulun işğalını nəzərdə tutan planı döyüş şurasına təqdim etdi. Plan müxtəlif mərhələlərdən keçərək həyata keçirildi və 1915-ci ilin fevralında İngilis və Fransız gəmilərindən ibarət donanma tərəfindən Boğaziçi genişmiqyaslı hücumlar başladı. Xüsusilə 19 fevral 1915-ci il və 25 fevral 1915-ci il bombardmanları nəticəsində Möhkəmləşdirilmiş Bölgə komandiri Cevat Çobanlı giriş dayaqlarının arxa xəttə çəkilməsi əmrini həyata keçirdi. Ən güclü hücum 1915-ci il martın 18-də başladı. Lakin Birləşmiş Hərbi Dəniz Qüvvələri ağır itkilər verdi və dəniz əməliyyatlarını tərk etməli oldu.

Dəniz əməliyyatı ilə İstanbula girə bilməyəcəyi aydınlaşınca quru əməliyyatı ilə Çanaqqalada Osmanlı sahil artilleriya batareyalarını ələ keçirmək planı gündəmə gətirildi. Bu plan çərçivəsində hazırlanan ingilis və fransız qüvvələri 25 aprel 1915-ci ildə  Gelibolu yarımadasının cənubundakı beş nöqtəyə endirildi. İngilis və Fransız desant qüvvələri Seddülbahir və Arıburnu sahillərində körpü başlıqları qura bilsələr də, Osmanlı qüvvələrinin inadkar müdafiəsi və zaman-zaman başlatdıqları əks hücumlar nəticəsində Gelibolu yarımadasını işğal etməkdə müvəffəqiyyət qazana bilmədilər. 

Bunun üzərinə sahildəki qüvvələri gücləndirmək üçün 6 avqust 1915-ci ildə Arıburnunun şimalındakı Suvla körfəzinə yeni qüvvələrlə üçüncü eniş edildi. Lakin 9 avqustda Anafartaların Birinci Döyüşü kimi tanınan qərargah polkovniki Mustafa Kamalın əks-hücumunda İngilis komandanlığı yalnız ehtiyat diviziyanı atəş sırasına salmaqla sahildə möhkəm dayana bildi. Ertəsi gün Mustafa Kamal Kocaçimentəpə-Conk Bayırı xəttində yeni əks-hücum etdi və bu xəttdəki Anzak qoşunlarını geri atdı. İkinci Anafartalar Döyüşü kimi tanınan İngilis və Anzak qüvvələrinin ümumi hücumları Osmanlı müdafiəsinə qalib gələ bilmədi. Bundan sonra İngiltərə, Anzak və Fransa qüvvələri 1915-ci ilin dekabrında Gelibolu yarımadasını boşaltdı.Beləliklə, şanlı türk əsgəri dünyaya gücünü və yenilməzliyini bir daha göstərdi.

Paylaş: