FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

“The Lancet Regional Health – Americas” jurnalında dərc olunan yeni tədqiqat Alsheymer xəstəliyinin risk faktorlarının düşündüyümüzdən daha erkən yaş dövrlərində idrak funksiyası ilə əlaqəli olduğunu göstərib.

Fhnews.az “MedicalXpress” portalına istinadla xəbər verir ki, Kolumbiya Universitetinin Mailman İctimai Sağlamlıq Məktəbi və Butler Yaşlanma Mərkəzi tərəfindən aparılan bu araşdırma 24-44 yaş arası fərdlərdə Alsheymer xəstəliyi ilə əlaqəli biomarkerlərlə idrak arasında statistik əhəmiyyətli əlaqələr taparaq profilaktik müdaxilələrin erkən mərhələlərdə aparılmasının zəruriliyini vurğulayır.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi, epidemiologiya professoru Allison Aiello bildirib ki, Alsheymer xəstəliyinin risk faktorları ilə bağlı mövcud elmi yanaşmalar əsasən 50 yaşdan yuxarı fərdlərə yönəlmişdi. Lakin yeni nəticələr ürək-damar sağlamlığı, ATN (amiloid, tau, neyrodegenerasiya) biomarkerləri və immun göstəricilər kimi Alsheymer xəstəliyi risk faktorlarının 40 yaşdan əvvəl də idrak funksiyaları ilə əlaqəli olduğunu göstərir. Tədqiqat ABŞ-da 1994-1995-ci illərdən bəri davam edən və genişmiqyaslı məlumat toplayan “Add Health” adlı uzunmüddətli kohort araşdırmasının IV və V dalğalarından əldə edilən məlumatlara əsaslanır. Araşdırmada IV Dalğa üzrə 24-34 yaşlı 11 min 449 iştirakçıdan və V Dalğa üzrə 34-44 yaşlı fərdlərdən ibarət məlumatlar təhlil edilib. İştirakçılarla evdə müsahibələr, koqnitiv testlər və fiziki müayinələr aparılıb, eyni zamanda, 4507 nəfərdən qan nümunələri toplanıb. V Dalğada isə əlavə olaraq 1112 nəfər dərhal və gecikmiş söz yaddaşı, rəqəm seriyasını geriyə doğru xatırlama kimi testlərdən keçib. Tədqiqatçılar Ürək-damar Risk Faktorları, Yaşlanma və Demensiyanın İnsidansı (CAIDE) hesabından istifadə edərək koqnitiv nəticələrlə müxtəlif risk faktorları arasındakı əlaqələri analiz ediblər. Məlum olub ki, yüksək CAIDE balı olan iştirakçılar arasında idrak funksiyaları daha zəif qiymətləndirilib. Bu isə sübut edir ki, ürək-damar risk faktorları Alsheymer əlaqəli koqnitiv pozulmaların təməlini çox erkən yaş dövrlərində qoya bilər. Bundan əlavə, ATN biomarkerləri və immun göstəricilər – amiloid zülalı, tau zülalı və neyrodegenerasiya markerləri – orta yaşdan əvvəl idrak funksiyası ilə əhəmiyyətli dərəcədə əlaqələndirilib. Maraqlı olaraq, əsas genetik risk faktoru kimi tanınan APOE ε4 alleli bu yaş qrupunda təsirli olmamış və yalnız daha yaşlı yaş dövrlərində əhəmiyyət kəsb edə bilər. Professor A.Aiello bildirib ki, bu tapıntılar Alsheymer xəstəliyinin profilaktikasında həyat boyu strategiyaların əhəmiyyətini vurğulayır: “Alsheymerə səbəb olan dəyişikliklər klinik əlamətlər ortaya çıxmazdan onilliklər əvvəl başlayır. Bu səbəblə erkən diaqnostika və müdaxilə gələcək nəsillərdə xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq üçün həyati əhəmiyyət daşıyır”.

Araşdırmanın həmmüəllifləri arasında Şimali Karolina Universiteti və Kolumbiya Universitetinin tədqiqatçıları yer alıb. Bu iş Alsheymer xəstəliyinin erkən mərhələlərini anlamaq və müdaxilə yollarını müəyyən etmək üçün əhəmiyyətli bir addım hesab olunur.