FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

İtaliyalı rəssam Gentile Bellini tərəfindən hazırlanmış Osmanlı sultanı Fateh Mehmetin məşhur portreti Londondakı Viktoriya və Albert Muzeyində Bellini və digər iki rəssamın çəkdiyi Fatihin portreti olan naxışlı bürünc medalyonlarla birlikdə sərgilənir.

Sənətşünaslar baxımından orta əsrlərin ən mühüm liderlərindən birinin müasir portreti sayıla biləcək tablonun səyahəti Fatih Sultan Mehmetin Bellinini İstanbula dəvət etməsi ilə başlayıb.

Tarixi mənbələrə görə, Venesiya ilə müqavilə bağlayan Osmanlı İmperatorluğu 1479-cu ildə İstanbula həm rəsm, həm də heykəltəraşlıq sahəsində müvəffəqiyyət qazanan bir rəssamı Venesiyadan göndərməsini xahiş edir.

Bu yolla İstanbula gələn Bellini 1481-ci ilə qədər İstanbulda qalır. Fateh Sultan Mehmetin portreti ilə yanaşı medalyon hazırlayan Bellini də Osmanlı dövrünün insanlarını və geyimlərini təsvir edir.

İtalyan İntibah dövrü rəssamlarının tərcümeyi-hallarını yazan 16-cı əsr yazıçısı Giorgio Vasarinin sözlərinə görə, portret İstanbulda başlayıb və Venesiyada tamamlanıb.

Üzərində “1480-ci il noyabrın 25-i” sözləri yazılsa da , portret üzərində bu yazılar ya tamamilə oxunmur, ya da zamanla dağıdılan tabloya bəzi müdaxilələr səbəbindən yenidən yazılıb.

Buna baxmayaraq, tablodakı bəzi mətnlər və təfərrüatlar aydın görünür. Aşağı hissəsində zərif işləməli krujeva örtüyü olan tağlı qapının hər iki ayağındakı qismən dağıdılmış iki yazı diqqəti cəlb edir. Onların birində latın dilində “Viktor Orbis (Dünyanın Fatehi)”, digərində isə “1480-ci il noyabrın 25-i” yazısını oxumaq olar.

Portretin yuxarı sağ və sol künclərindəki üç tac Fatehin üç böyük qələbəsini simvolizə edir. Bunlar Roma İmperiyasının süqutunu simvolizə edən İstanbulun, Anadolunun fəthi mənasını verən Konyanın və Trabzonun Yunan İmperatorluğunun ələ keçirilməsini göstərir.

Digər tərəfdən, Fateh Mehmetin təsvir olunduğu qapı Osmanlı sənətində dövlətin və ədalətin qurulduğu yeri simvollaşdırır. Bellininin pisdən xeyirə girişin simvolu sayılan Müqəddəs Zəkəriyyə kilsəsinin qapısını çəkərək portretində qapıdan istifadə etdiyi bildirilir.

Sultan Mehmetin qırmızı-ağ çalması onun siyasi və dini mövqeyini, yan duruşu isə o dövrün portret çəkmə dəbini əks etdirir. Portretdə Fatehin tağlı burnunun və çıxıntılı çənəsinin olması insanın olduğu kimi təsvir edilməsi cərəyanının ilk nümunələrindən biri kimi diqqəti çəkir.

Sərgidə Fateh Mehmetin təsviri olan üç medalyon var.

Bellininin rəsmi Londondakı Viktoriya və Albert Muzeyində Fatih Sultan Mehmeti təsvir edən tək əsər deyil. Sərgidə İstanbul səfəri zamanı Fateh Mehmeti yaxından görmək və onun portretini çəkmək şansı qazanan Bellininin Sultan Mehmetin təsviri olan relyefli bürünc medalyon da var.

Sikkənin bir üzündə sol profilli Fateh portreti olduğu halda, arxa tərəfində rəsmdə olduğu kimi üç tac var. Bellininin medalyonu və portreti Fateh Fatehi dövrün Avropada tanınmış simasına çevirmək baxımından əhəmiyyətlidir.