FHN Xəbərlər | İctimai-siyasi onlayn qəzet

Marsın qravitasiyası Yerdə iqlimə və dənizlərə təsir göstərir. Alimlərin yeni tədqiqatının nəticələrinə görə, bu iki planetin qravitasiya təsirləri arasındakı qarşılıqlı əlaqə dəniz səthinin dərinliklərində 2,4 milyon illik okean axınları dövrü ilə əlaqəli ola bilər.

Fhnews.az “Nature Communications” nəşrinə istinadla xəbər verir ki, alimlərin fikrincə, dərin okean axınlarının bu dövrü keçmiş uzunmüddətli qlobal istiləşmə modellərinə təsir göstərmiş ola bilər. Tədqiqatla bağlı məqalədə qeyd olunur: “Dərin dənizdəki çöküntü ilə bağlı məlumatlarda bu 2,4 milyon illik dövrələri tapmaq bizi təəccübləndirdi. Onları izah etməyin yalnız bir yolu var: bu çöküntülər Mars və Yerin Günəş ətrafında fırlanan qarşılıqlı təsirlərindəki dövrlərlə bağlıdır”.

Bu proseslər mahiyyət etibarilə tədqiqatçılar tərəfindən “astronomik böyük dövrlər” adlandırılan 2,4 milyon illik dövrlərə gətirib çıxarır və özünü bir qədər artan günəş radiasiya səviyyələri və daha isti iqlim, okeanın sirkulyasiyasında göstərir.

Sidney Universitetinin professoru, məqalənin həmmüəllifi Dietmar Müller “Newsweek” nəşrinə bildirib ki, bu əlaqə Yer və Marsın perihelionunun 2,4 milyon il müddətində baş verən təsirindən qaynaqlanır”.

“Perihelion” termini müəyyən bir planetin Günəşə ən qısa məsafəsidir. Astronomik modellər proqnozlaşdırır ki, Yer 2,4 milyon illik fasilələrlə aşağı insolyasiya və daha soyuq iqlimlə dəyişən daha yüksək günəş radiasiyası nəticəsində daha isti iqlim dövrlərini yaşayır. Burada Yer və Marsın qarşılıqlı təsiri özünü göstərir. Alimlər bildirirlər ki, ən isti dövrələr daha güclü dərin okean cərəyanları ilə əlaqəli dərin dəniz fasilələrinin artması ilə əlaqələndirilir.

Bu nəticələr maraqlıdır, çünki əvvəlki tədqiqatlar və hazırkı modellər Atlantik Meridional Çevrilmə Sirkulyasiyası (AMOC) kimi tanınan Körfəz axınını idarə edən hazırkı Atlantik dövriyyə sisteminin əriməsi səbəbindən dəniz buzunun daha isti iqlimdə daha az aktivləşə biləcəyini təklif edir. AMOC, suyun temperaturu və duzluluğundakı fərqlər, eləcə də külək nümunələri daxil olmaqla, bütün amillərin birləşməsi ilə idarə olunur. Tropiklərdən gələn isti su şimala doğru hərəkət etdikcə soyuyur və atmosferə istilik verir, həm də Qərbi Avropa kimi yerlərdə regional iqlimə təsir göstərir. Şimali Atlantikada daha soyuq, daha sıx suyun olması dövriyyəni idarə etməyə kömək edir, çünki bu sıx su okeanın dibi boyunca cənuba doğru axır.

AMOC-un gücü və ya sabitliyində baş verən dəyişikliklər qlobal iqlim modellərinə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər. Məsələn, AMOC-un zəifləməsi və ya dağılması Avropanın bəzi yerlərində daha soyuq temperaturlara və bütün dünyada hava şəraitinin dəyişməsinə səbəb olardı. Alimlər onun dinamikasını və iqlim dəyişikliyi kimi amillərə necə cavab verə biləcəyini daha yaxşı başa düşmək üçün AMOC-u yaxından öyrənirlər.

Tədqiqat müəllifləri vurğulayırlar ki, Marsın qravitasiyasının təsiri Yerdə təbii isinmə yaradır və insan fəaliyyəti nəticəsində yaranan iqlim dəyişikliyi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.